Fizykoterapia to część medycyny fizykalnej i metoda fizjoterapeutyczna wykorzystująca działania czynników fizykalnych (wytwarzane specjalnymi urządzeniami) oraz naturalnych bodźców leczniczych (pobierane z natury) do terapii.
Można ją stosować w ramach podstawowego leczenia lub jako leczenie uzupełniające.
Elektroterapia jest dziedziną fizykoterapii (leczenia fizykalnego) zajmującą się leczeniem objawowym schorzeń, m.in. układu ruchu oraz neurologicznych za pomocą różnego typu prądów leczniczych.
W leczeniu wykorzystywany jest prąd małej, średniej i wielkiej częstotliwości.
Celem elektroterapii jest zarówno złagodzenie bólu, zmniejszenie/podwyższenie napięcia tkanki mięśniowej, jak również poprawienie ukrwienia stymulowanej tkanki.
Elektroterapia przyspiesza wchłanianie obrzęków i wysięków śród stawowych.
Prądy diadynamiczne (DD, prądy Bernarda) – prądy impulsowe o niskiej częstotliwości.
Wykazują silne działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe i przekrwienne.
Wskazania do zabiegu:
- dyskopatia
- nerwobóle
- zespoły bólowe kręgosłupa
- choroba zwyrodnieniowa stawów
- zanik mięśni
- porażenie obwodowego nerwu twarzowego
- stany pourazowe
- obrzęki pourazowe
- półpasiec
- odmrożenie
Przeciwwskazania do zabiegu:
- wszczepiony rozrusznik serca
- nowotwory
- ropne zmiany skórne
- krwotoki
- gorączka
- ostre zmiany zapalne
- zaburzenia czucia
Prądy interferencyjne (Nemeca) – prądy średniej częstotliwości modulowane w amplitudzie z małą częstotliwością.
Wykazują działanie przeciwbólowe. Prądy te pobudzają do skurczu mięśnie szkieletowe, zmniejszają napięcie nerwów współczulnych oraz powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych i poprawę krążenia.
Wskazania do zabiegu:
- zmniejszenie bólu
- zmniejszenie obrzęków
- poprawa krążenia
- przyspieszenie metabolizmu
- nietrzymanie moczu
- pobudzenie mięśni szkieletowych
Przeciwwskazania do zabiegu:
- wszczepiony rozrusznik serca
- nowotwory
- krwotoki
- ropne zmiany skórne
- zaburzenia czucia
- gorączka
Prądy galwaniczne – zabieg z kategorii elektrolecznictwa wykorzystujący działanie prądu stałego (galwanicznego) na organizm człowieka.
Dzięki galwanizacji zwiększa się ukrwienie, zmniejsza napięcie mięśni i obrzęki oraz szybciej goją rany.
Zabieg galwanizacji uśmierza ból oraz wspomaga zrost kości.
Wskazania do zabiegu:
- nerwobóle mięśniowego
- nerwobóle naczyniowego
- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej
- utrudnione zrosty kostne
- przewlekłe stany zapalne
- zaburzenia krążenia obwodowego
Przeciwwskazania do zabiegu:
- metal na drodze przepływu prądu
- nowotwory
- podwyższona temperatura ciała
- zmiany dermatologiczne na skórze
- podrażnienia spastyczne
- ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich
- ciąża
- wszczepiony rozrusznik serca
- zapalenie żył
- zakrzepy
Jonoforeza – zabieg polega na wprowadzeniu w celach leczniczych przez nieuszkodzoną skórę za pomocą prądu galwanicznego jonów leków ulegających dysocjacji elektrolitycznej w wodzie.
Wskazania do zabiegu:
- nerwobóle
- artrozy
- polineuropatie
- angioneuropatie
- zaburzenia krążenia obwodowego
- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa
- utrudniony zrost kostnych
- porażenia obwodowe
Przeciwwskazania do zabiegu:
- ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich
- gorączka
- owrzodzenia
- nowotwory
- wszczepiony rozrusznik serca
- porażenia spastyczne
- zakrzepy
- metale na drodze przepływu prądu
- skaza krwotoczna
Przezskórna stymulacja elektryczna (TENS – transcutaneous electrical nerve stimulation) – stymulacyjna metoda elektrolecznicza stosowana w zwalczaniu bólu,
w której wykorzystuje się prądy impulsowe małej częstotliwości wytwarzane przez specjalnie w tym celu skonstruowane miniaturowe stymulatory.
Wskazania do zabiegu:
- bóle pooperacyjne
- dyskopatia
- neuropatia
- migrena
- owrzodzenia skóry
- jako rozgrzewka w sportach wyczynowych
Przeciwwskazania do zabiegu:
- wszczepiony rozrusznik serca
- epilepsja
- arytmia serca
- nowotwory
- ciąża
- podwyższona temperatura ciała
- zaburzenia czucia
- krwawienia
Elektrostymulacja – zabieg elektroleczniczy, w którym wykorzystuje się prąd impulsowy. najczęściej wykonuje się elektrostymulację nerwów i mięśni.
Działanie elektrostymulacji polega na stymulacji mięśni, w których doszło do zaburzenia przewodnictwa nerwowego lub osłabienia siły mięśniowej.
Typowym wskazaniem do elektrostymulacji są zaniki mięśniowe po unieruchomieniu stawów i uszkodzeniu nerwów.
Wskazania do zabiegu:
- niedowład, zanik, osłabienie mięśni
- choroby układu nerwowo- mięśniowego
- stany po porażeniach mięśni lub po zdjęciu gipsu
- choroby układu krążenia
Przeciwwskazania do zabiegu:
- wszczepiony rozrusznik serca
- ropne stany zapalne skóry i tkanek miękkich
- ciąża
- epilepsja
- ostre stany zapalne
- nowotwory
- miażdżyca zrostowa tętnic
- zapalenie żył
- gorączka
- zaburzenia czucia
Prądy Kotza (stymulacja rosyjska) – prądy średniej częstotliwości służace do wzmacniania siły mięśniowej i zwiększania masy mięśnia.
Wyzwalają one skurcz mięśnia poprzez aktywację grubych włókien nerwowych oraz przez zablokowanie cienkich włókien nerwowych.
Służą do stymulacji mięśni w zaniku prostym w celu zwiększenia ich siły i masy. Działają przeciwbólowo.
Wskazania do zabiegu:
- długotrwałe unieruchomienie mięśni
- osłabienie mięśni
- stany po złamaniach
- trening rozgrzewający mięśni głęboko położonych
Przeciwwskazania do zabiegu:
- Wszczepiony rozrusznik serca
- nowotwory
- krwawienia
- ostre stany zapalne
- ciąża
- podwyższona temperatura ciała
- porażenia spastyczne
- zaburzenia czucia
Prąd impulsowy Traberta – jednobiegunowy prąd prostokątny o czasie trwania 2 ms i czasie trwania 5 ms. Istota terapii polega na wprowadzeniu mięśni w drżenie o częstotliwości około 140 Hz, które powoduje rozluźnienie mięśnia.
Prąd działa przeciwbólowo i rozluźniająco.
Wskazania do zabiegu:
- zespoły bólowe kręgosłupa
- choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa
- zespoły niedokrwienne kończyn dolnych i górnych
- stany zwiększonego napięcia mięśni
Przeciwwskazania do zabiegu:
- wszczepiony rozrusznik serca
- ostre stany zapalne
- choroby zakaźne
- podwyższona temperatura ciała
- wyniszczenie organizmu
- nowotwory
- cukrzyca
- ciąża
- oparzenia/ odmrożenia
- krwawienia
- nadciśnienie III i IV okres
Laseroterapia – zaletą zabiegów z użyciem lasera jest brak fizycznego kontaktu narzędzia z tkankami leczonej osoby.
Ponadto precyzja zabiegu jest zazwyczaj znacząco wyższa, niż przy użyciu technik klasycznych.
Laseroterapia jest zabiegiem zaliczanym do światłolecznictwa – polega na oddziaływaniu na tkanki promieniowaniem laserowym.
Pole magnetyczne – postać materii cechująca się bardzo ważną właściwością, która polega na tym, że na poruszającą się cząstkę działa ono z siłą zależną od ilości ładunku cząstki i jej prędkości.
Jest ono wytwarzane przez poruszające się w sposób uporządkowany ładunki elektryczne i przez poruszające się naładowane ciała oraz przez prądy przesunięcia w dielektryku.
Magnetoterapia to stosowanie w terapii zmiennego pola magnetycznego o niskiej częstotliwości.
Pole magnetyczne stosowane w magnetoterapii charakteryzuje się częstotliwością mniejszą od 100 Hz (zazwyczaj 10 – 20 Hz) oraz indukcją magnetyczną rzędu mili Tesli, tj. indukcją 2 – 3 rzędy większą od indukcji pola magnetycznego Ziemi.
Pod wpływem tego pola jony znajdujące się w komórkach ciała ulegają przemieszczeniom powodując zmiany polaryzacji błony komórkowej.
Zabieg daje dobre efekty w leczeniu urazów więzadeł, mięśni, ścięgien i stawów, wykorzystuje się w leczeniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.
Wskazania do zabiegu:
- choroby reumatyczne
- osteoporoza
- zespół Sudecka
- urazy: zwichnięcia, kontuzje, stłuczenia, złamania, urazy mięśni
- choroby zwyrodnieniowe stawów kręgosłupa i kończyn
- stany pooperacyjne
- zaburzenia krążenia krwi i limfy
- oparzenia i odleżyny
- migreny
- owrzodzenia i zranienia
- uszkodzenia wymagające gojenia i regeneracji
- zapalenia torebek ścięgnistych i maziowych, stawów, ścięgien i ich przyczepów
- choroby górnych i dolnych dróg oddechowych
- choroby centralnego i obwodowego systemu nerwowego: niedowład, neuralgia, itd.
- stany psychosomatyczne: nieżyt żołądka, owrzodzenie żołądka i dwunastnicy, zespół nadpobudliwego jelita
- problemy geriatryczne: zmęczenie, bezsenność, zapalenie gruczołu krokowego, problemy klimakteryczne
Przeciwwskazania do zabiegu:
- choroba nowotworowa
- czynna gruźlica płuc
- choroba wieńcowa
- młodzieńcza cukrzyca
- ciąża
- ostra niewydolność wieńcowa i niestabilna dusznica bolesna
- obecność elektronicznych implantów i u osób używających urządzeń elektronicznych takich jak: rozrusznik serca lub aparat słuchowy
- ostre i przewlekłe choroby zakaźne
- stany po przeszczepach
- niewydolność nerek
- ciężkie stany zapalne pochodzenia wirusowego, bakteryjnego i grzybicowego
- niskie ciśnienie krwi
Pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości – istota leczniczego oddziaływania polega na wytwarzaniu w tkankach ciepła.
Diatermia krótkofalowa impulsowa (Terapuls) – zabieg, w którym wykorzystuje się impulsowe pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości.
Terapuls przegrzewa tkanki minimalizując efekt cieplny poprzez zastosowanie impulsów o bardzo dużej mocy, oddzielonych od siebie przerwami dostatecznie długimi, które te ciepło w tkankach rozpraszają.
Mechanizm działania tej postaci energii,sprowadza się w znacznym stopniu,do wpływu na potencjał elektryczny błon komórkowych, co prowadzi do wielu zmian w czynności komórek.
Wskazania do zabiegu:
- podostre i przewlekłe zapalenie stawów
- zapalenia okołostawowe
- choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa
- gościec tkanek miękkich
- zapalenie pochewek i ścięgien
- nerwobóle i zapalenia nerwów
- przewlekłe zapalenia zatok, ucha, migdałków, krtani, węzłów chłonnych i oskrzeli
Przeciwwskazania do zabiegu:
- nowotwory i stany po leczeniu radiologicznym
- wszystkie choroby, w których toczy się ostry proces zapalny albo zaburzone jest krążanie
- ciąża
- miesiączka
- gruźlica płuc
- skłonność do krwawień w przewodzie pokarmowym i układzie oddechowym
- ropień nerki i wątroby
- ropne zapalenie ucha
- ropne zapalenia pęcherzyka żółciowego
- wylewy krwawe do narządów wewnętrznych i tkanek miękkich
- obrzęki
- obecność w tkankach wszelkiego rodzaju implantów metalowych
- żylakowatość goleni i owrzodzenie goleni w przebiegu żylakowatości
- obecność rozrusznika serca
Diatermia mikrofalowa polega na przegrzaniu tkanek w polu elektromagnetycznym o częstotliwości mikrofalowej.
Mikrofalami nazywa się fale elektromagnetyczne, których długość wynosi od 0,1 do 100cm.
Wykazują one właściwości zbliżone do promieniowania podczerwonego i świetlnego.
Wskazania do zabiegu:
- przewlekłe zapalenie stawów
- zapalenie okołostawowe
- nerwobóle
- zespoły bólowe występujące w przebiegu choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa
- przewlekłe stany zapalne narządu rodnego
Przeciwwskazania do zabiegu:
- procesy nowotworowe
- stany chorobowe przebiegające z zaburzeniami ukrwienia
- stany zapalne żył
- obrzęki
- stany zwiększonej wrażliwości na światło
- ropnie i wylewy krwawe
- obecność zespoleń metalowych kości
- tkanki, w których znajdują się metaliczne ciała obce
- wszczepiony rozrusznik serca
- ciąża
Światłoterapia stanowi dział lecznictwa fizykalnego, w którym do celów leczniczych wykorzystuje się promieniowanie podczerwone, widzialne i ultrafioletowe.
Promieniowanie podczerwone (IR – infrared) to promieniowanie niewidzialne, umiejscowione w widmie promieniowania elektromagnetycznego, między czerwienią widma światła widzialnego a mikrofalami.
Jest ono emitowane przez ciała rozgrzane. W fizykoterapii wykorzystuje się promieniowanie o długości fal od 770 do 15 000 nm. Efekty działania promieniowania IR wynikają ze stosowania ciepła.
Promieniowanie podczerwone wykonywane jest przy pomocy lampy Sollux. Można stosować filtr niebieski lub czerwony, który ogranicza zakres działania promieni podczerwonych.
Zabieg często stosowany jest jako przygotowanie do masażu, elektroterapii czy ćwiczeń ruchowych. Źródłem promieniowania podczerwonego o specyficznych właściwościach są także lasery.
Wskazania do zabiegu:
- przewlekłe i podostre stany zapalne, w których możliwe jest miejscowe stosowanie ciepła
- przewlekłe i podostre stany zapalne zapalenia stawów i zapalenia tkanek okołostawowych
- zespoły bólowe i nerwobóle
- jako zabieg wstępny przed masażem, kinezyterapią oraz jonoforezą
- stany po zapaleniu bakteryjnym, odmrożeniu i uszkodzeniu promieniami RTG lub UV
- choroby naczyń krwionośnych i obwodowych, np. choroba Reynaud
- nacieki i ropnie tkanek miękkich, nacieki po zbyt płytko podanych zastrzykach
Przeciwwskazania do zabiegu:
- zaburzenia czucia
- nieodwracalne uszkodzenia skóry oraz naczyń (zmiany troficzne, miażdżyca tętnic) i obrzęki
- choroby nowotworowe
- skłonność do krwawień oraz choroby zakrzepowe (np. zakrzepowe zapalenie żył)
- miesiączka
- ciąża
- nadciśnienie tętnicze II stopnia wg WHO (światowej Organizacji Zdrowia)
- czynna gruźlica płuc
- gorączka i stany podgorączkowe
- niewydolność mięśnia sercowego, wady serca i stan po zawale
- ostre stany zapalne: jajników, pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego
- ostre stany zapalne skóry
- metal w ciele
- stany wyniszczenia
Promieniowanie nadfioletowe (ultrafioletowe, UV – ultraviolet)– niewidzialne promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od 100 do 400 nm.
W widmie promieniowania elektromagnetycznego jest ono umiejscowione między obszarem fioletu widma widzialnego a tzw. miękkimi promieniami rentgenowskimi.
Wskazania do zabiegu:
- schorzenia układu oddechowego i choroby laryngologiczne
- krzywica
- nerwoból nerwu kulszowego
- gościec tkanek miękkich
- choroba zwyrodnieniowa stawów
- trudno gojące się rany
- choroby skóry (trądzik pospolity)
- czyraczność
- utrudniony zrost kości
- niedoczynność gruczołów wydzielania wewnętrznego (tarczyca, jajniki)
- łysienie plackowate
- owrzodzenia troficzne
- łuszczyca
- rekonwalescencja
Przeciwwskazania do zabiegu:
- ostre zapalenie stawów
- nowotwory złośliwe
- choroby skóry przebiegające ze wzmożonym odczynem na promieniowanie nadfioletowe
- stany zwiększonej wrażliwości na światło
- choroby przebiegające z gorączką
- nadczynność gruczołu tarczowego
- cukrzyca
- wzmożona pobudliwość autonomicznego układu nerwowego
- skłonność do krwawień z przewodu pokarmowego i dróg oddechowych
- zaawansowana miażdżyca
- obniżone ciśnienie krwi
- zakażenia ogniskowe
- niedokrwistość złośliwa
- niewydolność krążenia
- ostry gościec stawowy
- reumatoidalne zapalenie stawów okresie leczenia preparatami złota
- padaczka
Sonoterapia (ultradźwięki) – jedna z metod fizykoterapii, która wykorzystuje do celów leczniczych ultradźwięki.
Ultradźwiękami nazywa się drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego.
Wywołują reakcję miejscową i ogólnoustrojową. Mają działanie cieplne, mechaniczne i fizykochemiczne.
Działanie ogólne na organizm to wypadkowa tych trzech działań. Ultradźwięki mają na celu działać przeciwbólowo, przeciwzapalnie oraz przeciwobrzękowo.
Ultrafonoforeza (ultrasonoforeza, sonoforeza) – zabieg polegający na wprowadzeniu odpowiednich leków przez skórę za pomocą energii ultradźwięków.
Do ultrafonoforezy stosuje się przede wszystkim leki z grupy przeciwbólowych, steroidów nadnerczowych, przeciwzapalnych, miejscowo znieczulających.
Wskazania do zabiegu:
- zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowej szyjnego odcinka kregosłupa
- bóle pleców i krzyża
- zespół bólowy rwy kulszowej
- choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego
- choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego
- choroba zwyrodnieniowa stawów stóp i rąk
- zespół bolesnego barku
- zespół bolesnego łokcia
- ostroga kości piętowej
- nerwoból nerwu trójdzielnego
- bóle poamputacyjne
- szczękościsk
- owrzodzenie goleni
- przykurcz Dupuytrena
- blizny
Przeciwwskazania do zabiegu:
- nowotwory i stany po ich usunięciu
- ciąża
- gruźlica
- skazy krwotoczne
- niewydolność krążenia
- zaburzenia rytmu serca
- zakrzepowe zapalenie żył
- zaburzenia ukrwienia obwodowego
- wyniszczenie organizmu
- obecność rozrusznika serca
- stany po terapii promieniami rentgenowskimi
- nerwobóle niewyjaśnionego pochodzenia
- nerwica wegetatywna znacznego stopnia
- obecność w tkankach metalowych ciał obcych
- ciężki stan ogólny
Krioterapia jest metodą leczenia zimnem. Polega na miejscowym obniżeniu temperatury tkanek za pomocą zimnego powietrza lub dwutlenku węgla.
Silnie schłodzone tkanki powodują obkurczanie się drobnych naczyń krwionośnych, które następnie rozszerzają się gwałtownie powodując ocieplenie miejscowe i poprawę krążenia.
Wskazania do zabiegu:
- reumatoidalne zapalenie stawów
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
- dyskopatia
- łuszczycowe zapalenie stawów
- stany pourazowe
- zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa i stawów
- zmiany wynikłe z przeciążeń narządu ruchu
- odnowa biologiczna
Przeciwwskazania do zabiegu:
- klaustrofobia
- nadwrażliwość na zimno
- niewydolność układu krążenia i oddechowego
- stany gorączkowe
- zmiany zakrzepowe, zatorowe i zapalne w układzie naczyniowym
- zmiany miażdżycowe tętnic uniemożliwiające reakcję naczyniową
- otwarte rany i owrzodzenia
Wodolecznictwo (hydroterapia) jest działaniem lecznictwa fizykalnego, w którym wykorzystuje się oddziaływanie wody na ustrój.
Kąpiel wirowa (masaż wirowy)– w zabiegu wykorzystuje się w celach leczniczych, wpływ cieplny wody oraz jej oddziaływanie mechaniczne związane z ruchem wirowym.
Kąpiel wirowa stanowi formę łagodnego masażu skojarzonego z wpływem ciepła. Powoduje rozluźnienie tkanek, zmniejszenie napięcia mięśniowego, poprawę ukrwienia, złagodzenie bólu.
Wskazania do zabiegu:
- przewlekłe stany zapalne
- stany pourazowe
- przewlekłe zapalenie stawów
- zapalenia okołostawowe
- przykurcze bliznowate
- stany po złamaniach, zwichnięciach, skręceniach
- porażenia wiotkie
- zmiany zwyrodnieniowe
Przeciwwskazania do zabiegu:
- niewydolność krążenia
- choroby serca i naczyń krwionośnych
- choroby skóry w okolicy zabiegowej
- troficzne zmiany skórne
- stany gorączkowe